یک «رصد» هست که می آید و ...

نگاهی به ویژگی های جدیدترین دستاورد فضایی ایران یک «رصد» هست که می آید و ...

با افزایش ارتفاع حضیض مداری از 250 کیلومتر به 275 کیلومتر نسبت به نمونه قبلی سفیر، این دومین ماهواره‌بر ساخت جمهوری اسلامی ایران است که می‌تواند ماهواره را تا ارتفاع 260 کیلومتر از سطح زمین قرار دهد. طول این ماهواره‌بر 22 و قطر آن 1.25 متر و جرم آن نیز 26 تن است.

به گزارش گروه دفاع و امنیت مشرق، طی دو روز گذشته یکی از مهمترین خبرهایی که روی خروجی خبرگذاری های دنیا قرار گرفت، دومین پرتاب موفقیت آمیز ماهواره توسط ایران بود. ماهواره‏ها، به عنوان «چشم سوم بشر» در فضا، مجموعه وسیعی از امکانات را در اختیار می‏گذارند و با توجه به همین موضوع، کشورهایی که ماهواره‏ای را متعلق به خود ندارند، کشورهای «کور» لقب می‏دهند.

تصاویر ارسالی ماهواره‏ها، جهت پیش‏بینی بلایای طبیعی و مدیریت پیامدهای آن جهت کاهش خسارات، اکتشافات معدنی، بررسی تغییرات آب و هوایی و اقلیمی، پایش جنگلها، مراتع، اقیانوسها و کاربردهای متنوع دیگر به کار می‏روند.

استفاده از ماهواره در ارتباطات، انتقال داده و تصویر مدتهاست کیفیت زندگی بشر را ارتقا داده و پخش زنده تلویزیونی و ارتباطات تلفنی از اقصی نقاط جهان مدیون توسعه فناوری فضایی است.
ماهواره‏های جدید همراه با فناوری ساخت و پرتاب ماهواره، به ایران امکان آن را می‏دهد تا دانش فضایی را برای‏ پوشش و نظارت بر سرزمین خود در ابعاد مختلف چون ارتباطات، زمین‏شناسی، نظارت بر تحولات آب و هوایی، نگهبانی از جنگل‏ها و پایش میزان گرمای زمین در اختیار بگیرد.

موقعیت جغرافیایی ایران و قرارگرفتن آن در یک گستره جغرافیایی با گوناگونی‏های بسیار، ما را نیازمند آن ساخته است تا برای پوشش کشور از ماهواره کمک بگیریم. در واقع دانشمندان کشورمان می‏خواهند با دسترسی به فناوری ساخت، پرتاب و ردگیری ماهواره، پدیده‏های مذکور را تحت کنترل و نظارت داشته و قابل بهره برداری سازند.

در راستای برنامه های فضایی جمهوری اسلامی ایران که قدمتی 10 ساله یافته، تلاش¬های فراوانی برای کسب علم و سپس فناوری طراحی، ساخت، آزمایش، پرتاب و کاربری ماهواره ها که حلقه های زنجیره فناوی فضایی هستند  صورت گرفته است. امروز تمامی فناوری¬های ذکر شده بومی و همگی این حلقه ها تکمیل شده است.

در اولین گام، ماهواره ملی امید در بهمن ماه 1387 با موفقیت در مدار لئو قرار گرفت. این ماهواره آزمایشی- تحقیقاتی 27 کیلوگرمی برای عمر کاری 50 روز ساخته شده بود که در نهایت پس از 80 روز به کار خود پایان داد و ایران را به عنوان نهمین کشور سازنده و پرتاب کننده ماهواره ثبت کرد.

جزئیات پروژه رصد

با بررسی بازخوردها و اطلاعات کسب شده از ماهواره ملی امید، برنامه فضایی ایران هم وارد مراحل جدی تری شد که ساخت ماهواره های متنوع و گوناگون توسط صنایع دولتی و تیم های دانشگاهی از آن جمله است. حاصل این فعالیت ها، ماهواره های طلوع، فجر، نوید، آتست و البته ماهواره رصد است که این ماهواره روز گذشته در مدار قرار گرفت.

به گزارش مشرق، ماهواره رصد به عنوان اولین ماهواره (نانو ماهواره) دانشجویی تصویربرداری کشور با قابلیت تصویربرداری با تفکیک‌پذیری بهتر از 200 متر است، که توسط اساتید و دانشجویان کشور در دانشگاه صنعتی مالک اشتر طراحی و ساخته شده و تمامی آزمایشهای لازم را پشت سر گذاشته است. تمامی زیر سامانه‌های آن از جمله سامانه رایانه روی برد(on-board)، سامانه تعیین وضعیت ماهواره، سامانه توان الکتریکی، سامانه های مخابراتی هدایت و کنترل و نرم¬افزارهای مدیریت ماهواره‌ در داخل کشور طراحی و ساخته شد و تمام آزمون‌های زیر سامانه‌ها و کل ماهواره در آزمایشگاه‌های فضایی کشور به انجام رسیده است.

از ویژگی‌های این ماهواره یکسان بودن مدیریت، طراحی و ساخت آن با رده ماهواره‌های سنجش از دور بزرگ است. در واقع رصد یا به قولی رصد1 خط شکن برنامه دراز مدت و جدی ایران در زمینه سنجش از دور است که در ادامه با ماهواره های سنگین تر و با طول عمر بیشتر که ارائه دهنده تصاویری با دقت و تفکیک بالا خواهند بود، پیگیری می شود.

از دستاوردهای مهم پروژه ماهواره رصد می‌توان به ایجاد قابلیت اجرای پروژه‌های بین رشته‌ای در دانشگاه های کشور و توسعه دانش و فناوری پیچیده مهندسی سامانه طراحی ساخت و تست ماهواره اشاره کرد.

تصاویر این ماهواره نیز دارای کاربردهای هواشناسی، تشخیص مرزهای دریایی و ترسیم مسیر حرکت رودخانه ها است که از این تصاویر در طرح های ملی استفاده خواهد شد.

فرستنده و گیرنده‌های طراحی شده برای رصد، دارای رنجینگ فرستنده و کنترل دما بوده و قابلیت کنترل خود در موقعیت به صورت اکتیو(فعال) و پسیو(غیر فعال) را دارند.  در واقع ماهواره رصد می‌تواند هم با گرادیان‌بوم جاذبه به شکل پسیو و بدون حرکت عملگرهای مکانیکی خود را کنترل کند و هم به طور فعال یعنی  با بکارگیری چرخشگر مغناطیسی می‌تواند موقعیت خود را اصلاح و تثبیت نماید. کنترل پسیو سبب اطمینان خاطر از حفظ وضعیت مناسب ماهواره به طور دائم شده و در واقع این سامانه به محض ایجاد تغییر برخلاف محاسبات انجام شده در طراحی، اقدام به اصلاح موقعیت کرده و در صورت افزایش تغییر موقعیت از حد توان اصلاحی آن، سامانه اکتیو(فعال) وارد عمل شده و سعی در اصلاح موقعیت می کند. البته سامانه فعال، برای ایجاد تغییرات طبق نظر مرکز فرماندهی و کنترل زمینی نیز قابل بکارگیری است.

ماهواره رصد با استفاده از پنل های خورشیدی از این انرژی جهت تأمین توان الکتریکی مورد نیاز برای اجرای وظایفش بهره می گیرد که برقراری ارتباط با ایستگاه‌های زمینی، تصویربرداری از زمین و ارسال تصاویر به همراه اطلاعات تله‌متری (دورسنجی) به ایستگاه‌های زمینی از جمله مهم‌ترین مأموریت‌های این ماهواره است.

در این پروژه توپولوژی و ساخت ایستگاه‌های زمینی به گونه‌ای است که بیشترین دسترسی به ماهواره برای دریافت اطلاعات و ارسال فرامین کنترل فراهم شود و زیرسامانه‌های اصلی یک ماهواره بزرگ در ماهواره رصد وجود دارد که از جمله می‌توان به سامانه‌های مدیریت توان الکتریکی، پانل‌ها یا همان صفحات خورشیدی، سامانه های کنترل وضعیت از نوع فعال و ترکیبی غیرفعال، محموله تاکتیکی، GPS، مدیریت داده و فرامین روی بورد، گیرنده و فرستنده روی بورد، فرستنده رنجینگ و کنترل دما را دارد و بخصوص باید به قابلیت تصویربرداری و ارسال تصاویر به پایگاه¬های گیرنده این تصاویر در ایستگاه های زمینی اشاره کرد.

به گزارش مشرق، ماهواره رصد 15.3 کیلوگرم وزن داشته که برای تزریق در مداری با ارتفاع 260 کیلومتر طراحی شده و می‌تواند در هر شبانه روز 15 بار به دور زمین بچرخد و هر بار گردش آن حدود 90 دقیق به طول می انجامد بنابراین تا لحظه انتشار این گزارش، 18 بار به دور کره خاکی چرخیده است. 

از این نظر رصد با ماهواره ملی امید مشابهت دارد اما نکته جالب توجه این است که ماهواره رصد در اولین لحظه ورود ماهواره به مدار زمین موفق به برقراری ارتباط با ایستگاه های مربوطه شده که پیشرفت ارزشمندی محسوب می شود. در واقع، زمانی که ماهواره وارد مدار مورد نظر شد سیگنال های ارسالی توسط آن در اولین گذر توسط پنج پایگاه زمینی دریافت شد.

چهار ایستگاه رهگیری، تله‌متری و فرمان، ایستگاه مرکزی و ایستگاه متحرک، عملیات رهگیری، هدایت و کنترل و دریافت اطلاعات از ماهواره‌بر سفیر رصد را برعهده داشتند که آنها نیز با موفقیت عملیات خود را انجام دادند.
عمر این ماهواره تقریباً مشابه ماهواره امید است و حدوداً برابر یک ماه و نیم در نظر گرفته شده اما به احتمال بالا همچون ماهواره امید تا چند ماه قابلیت برقراری ارتباط با زمین را خواهد داشت.

بهینه‏ سازی ماهواره‎بر سفیر 1 - آ

آخرین مرحله برای بکارگیری یک ماهواره، پرتاب دقیق و بی نقص آن به مدار است. کشورهای متعددی اقدام به طراحی و ساخت ماهواره می کنند، اما تعداد کمی از آنها یعنی فقط 9 کشور کار پرتاب ماهواره را نیز با توان خود به انجام می رسانند. جمهوری اسلامی ایران در جهت حفظ استقلال کاری خود، در این حلقه نیز به خود کفایی رسیده و خانواده ماهواره برهای سفیر، مسافران ایرانی صنعت جوان فضایی مان را به مقصد می رسانند. این حامل های ماهواره امروزه از تنوع خوبی برخوردار شده که با مهندسی و مدیریت هوشمندانه، از بهینه سازی و ارتقاء ماهواره بر سفیر1 و سپس سفیر امید حاصل شده اند.

به گزارش مشرق، برای پرتاب ماهواره رصد موتور ترمزی مرحله دوم ماهواره بر و سامانه جدایش ماهواره که یکی از مهمترین نقش ها را در تزریق ایمن ماهواره به مدار دارد بهینه‏سازی شد، حسگرها و سامانه تله‎متری، تجهیزات زمینی و هدایت و کنترل و پایگاه پرتاب نیز مورد بازنگری قرار گرفت. با افزایش ارتفاع حضیض مداری از 250 کیلومتر به 275 کیلومتر نسبت به نمونه قبلی سفیر، این دومین ماهواره‌بر ساخت جمهوری اسلامی ایران است که می‌تواند ریزماهواره 16 کیلوگرمی را تا ارتفاع 260 کیلومتر از سطح زمین قرار دهد. طول این ماهواره‌بر 22 و قطر آن 1.25 متر و جرم آن نیز 26 تن است.

سفیر رصد نیز مانند سفیر امید، حاملی دو مرحله است که این خود از ویژگی¬های برتر برنامه فضایی ایران است که بعد از پرتاب امید مورد توجه و تحسین بسیار زیاد کارشناسان خارجی واقع شد. عملیات موتور اول و جدایش آن، عملیات موتور دوم، خارج شدن ماهواره‌بر از ارتفاعات پایینی و جو غلیظ، رسیدن به سرعت مورد نظر و جدایش ماهواره از ماهواره‌بر مراحلی بودند که در این پرتاب با موفقیت کامل به انجام رسید.

بدین ترتیب، قرارگیری موفقیت آمیز ماهواره رصد توسط ماهواره بر بومی سفیر رصد، ایران را در بین کشورهای دارنده کامل فناوری فضایی تثبیت کرده و تجربه حاصل از این عملیات که با رمز مقدس یا علی بن ابی طالب (علیه السلام) و در شب سالروز میلاد امیرالمومنین به انجام رسید، راه را برای ادامه برنامه فضایی ایران هموارتر کرده است.

و حالا به امید پرتاب موفق ماهواره سنجش از دور «فجر» در آینده نزدیک.