باید آینده جهان را حول نگاه ایران بررسی کرد

پیش‌بینی می‌شود اتفاقات سوریه و مصر باعث ایجاد تغییراتی شگرف در کل خاورمیانه شود که مهمترین آن تاثیر بر نقش آتی ایران در معادلات خاورمیانه خواهد بود.

بسیار روشن است که خاورمیانه آن خاورمیانه یک سال پیش و حتی 9 ماه پیش نیست. خاورمیانه جدیدی در حال شکل گرفتن است که از ترکیب قبلی آن بسیار فاصله دارد.

خاورمیانه‌ای که به اعتقاد بسیاری از تحلیلگران و کارشناسان برای بار سوم است که ظرف سه دهه گذشته پوست‌اندازی می‌کند. خاورمیانه‌ای که یک سوی آن کشورهای تازه به دموکراسی رسیده عربی ایستاده‌اند و سوی دیگر آن قدرتمندان منطقه‌ای چون ایران و در مقابل هر دو امریکا و غرب که هر کدام به نوعی تلاش دارند بر تحولات خاورمیانه اثر بگذارند.

روزنامه الشرق الاوسط، چاپ لندن در یادداشتی به قلم عبدالرحمن راشد، سردبیر این روزنامه به همین موضوع پرداخته و می‌نویسد: کم‌تر پیش آمده که منطقه شاهد تغییرات ریشه‌ای باشد ولی هر وقت هم که دامنگیر تغییری شده زمانی بوده که سازمان‌ها و ارگان‌های اصلی و تاثیرگذار آن تغییرات شگرف کرده‌اند. بارزترین آن انقلاب اسلامی ایران بود که طی آن شاه سقوط کرد و نظام اسلامی در ایران بر سر کار آمد که باعث تغییر وجهه تمامی منطقه شد. پیش از آن دوران ریاست جمهوری انور سادات و تغییر رویکرد مصر در انتخاب هم‌پیمانی‌های بین‌المللی‌اش موازنات منطقه را به هم ریخته بود. پس از انقلاب اسلامی ایران، شکست صدام حسین در حمله به ایران و اشغال کویت توسط رژیم بعثی تغییراتی شگرف در منطقه ایجاد کرد که از یک سو باعث از بین رفتن کامل نقش عراق در معادلات خاورمیانه شد و از سوی دیگر تعریفی تازه در پازل قدرت در منطقه ایجاد کرد.
اکنون نیز شاهد تغییری جدید در منطقه با سقوط حسنی مبارک در مصر و تحت فشار قرار گرفتن بشار اسد در سوریه هستیم. این دو نظام مهم منطقه‌ای که یکی تغییر کرده و دیگری اگر سقوط نکند حداقل در شرف اصلاحات اساسی در شیوه حکومت‌مداری است، تغییراتی شگرف در وجهه منطقه ایجاد خواهند کرد. پیش‌بینی می‌شود اتفاقات سوریه و مصر باعث ایجاد تغییراتی شگرف در کل خاورمیانه شود که مهمترین آن تاثیر بر نقش آتی ایران در معادلات خاورمیانه خواهد بود. دقیقا نمی‌توان گفت که این تغییرات ایران و هم‌پیمانانش را کاملا ضعیف می‌کند یا بر عکس کاملا قوی و قدرتمند می‌سازد. ولی در صورتی که سوریه از جمع هم‌پیمانان ایران خارج شود قطعا هم‌پیمانی با عراق به شدت تقویت خواهد شد. به ویژه این که امریکایی‌ها نیز به زودی خاک عراق را ترک خواهند کرد و این مسئله زمینه را برای نفوذ هر چه بیشتر ایران در بغداد فراهم می‌کند.
به نظر من امریکایی‌ها از این که جدول زمان‌بندی شده برای خروج نیروهای خود از عراق طراحی کرده‌اند به شدت پشیمانند. چرا که در نبود نیروهای امریکایی و خلاء امنیتی که در پی خروج نظامیان امریکایی از عراق به وجود می‌آید آن هم دقیقا در زمانی که منطقه تغییرات تاریخی خود را تجربه می‌کند این فرصت به وجود می‌آید که بغداد به شدت سمت ایران متمایل شود و ایران نیز برای جبران جبهه سوری در صورت تضعیف عراق را جایگزین آن کند.
دگرگونی‌های جاری در سازمان‌ها و حکومت‌های بزرگ عربی مانند مصر و سوریه نگرانی‌های بسیاری را موجب شده است، ولی در عین حال فرصت طلایی نیز برای بازتعریف هم‌پیمانی‌های منطقه‌ای به وجود آورده است. ایران وارد یک جنگ سیاسی منطقه‌ای شده که از یک سو سوریه و از سوی دیگر عراق و کشورهای عربی منطقه خلیج فارس در آن درگیر هستند. از سویی جدل‌های سیاسی به ویژه در بعد سیاست خارجی در داخل ایران نیز جریان دارد که تا اندازه‌ای چگونگی شکل‌گیری معادلات خاورمیانه را سخت و نامشخص می‌کند. ولی آنچه بدیهی است این است که باید آینده جهان را حول نگاه ایران و تصمیم‌گیران سیاست خارجی آن بررسی کرد. نمی‌توان چندان انتظار داشت که عراق همان نقش سوریه را برای ایران بازی کند. از سویی مسئله اسرائیل نیز مطرح است، این درست که حزب الله در لبنان آماده هر گونه مقابله با تهدیدهای اسرائیلی است ولی حزب الله به تنهایی برای ایران کافی نیست. همین وضعیت را برای حماس هم‌پیمان فلسطینی ایران نیز می‌توان متصور شد. هر دو جنبش حزب الله و حماس تحت حمایت سوریه قرار داشتند و اکنون با مشکلاتی که سوریه با آنها دست و پنجه نرم می‌کند، این تنها ایران است که از این دو جنبش حمایت می‌کند. مسئله ترکیه نیز مطرح است، ایران انتظار داشت که ترکیه نقشی همراه با آن در موازنات منطقه‌ای بازی کند ولی با آغاز تظاهرات سوریه، ترکیه نقشی متضاد ایفا کرده و از هم‌پیمانی با سوریه جدا شده است.
وی در نهایت می‌نویسد: درگیری‌های منطقه‌ای بسیاری از معادلات را تغییر داده و نمی‌دانیم که آینده خاورمیانه به چه شکلی رقم خواهد خورد ولی آن چه ایجابی است این است که با تغییر نظام‌های عربی تغییرات ایجابی نیز در راهند.